Porez na dohodak građana

Šta je godišnji porez na dohodak građana?

Godišnji porez na dohodak građana odnosi se na oporezivanje prihoda fizičkih lica koja su u kalendarskoj godini ostvarila prihod veći od trostrukog iznosa prosečne godišnje zarade po zaposlenom isplaćene u Republici Srbiji za tu godinu.

Dakle, ovde se radi o dodatnom, ekstra porezu koji jednom godišnje plaćaju svi sa neto zaradom većom od prosečne.

Poreski obveznici ovog poreza su rezidenti (sa dohotkom u Srbiji i inostranstvu) i nerezidenti (sa dohotkom ostvarenim u Srbiji).

Prihod na koji se plaća dodatni godišnji porez utvrđuje se svake godine u odnosu na promene zarada na republičkom nivou.

Za 2023. godinu, prosečna godišnja zarada po zaposlenom iznosila je 1.423.188 dinara. U ovom kontekstu, zaradom se smatra isplaćena zarada uvećana za porez i socijalne doprinose na teret zaposlenog (Bruto 1).

Ostvareni prihodi do iznosa od 4.269.564 dinara u 2023. godini nisu predmet oporezivanja godišnjim porezom. Međutim, primanja preko tog iznosa podležu dodatnom oporezivanju.

Oporezivi dohodak - koji prihodi ulaze u oporezivi dohodak?

Porez na dohodak građana u Republici Srbiji uređen je Zakonom o porezu na dohodak građana RS kao matičnim zakonom za ovu oblast. Ključno je razumeti šta ovaj porez podrazumeva, kada ste u obavezi da ga plaćate, kada niste, i koji su rokovi zastarelosti za naplatu poreza.

Porezu podležu sledeći prihodi:

• Zarade
• Prihodi od samostalne delatnosti
• Prihodi od autorskih prava, srodnih prava i industrijske svojine
• Prihodi od kapitala
• Prihodi od nepokretnosti
• Kapitalni dobici
• Ostali prihodi
• Naknade iz ugovora o delu
• Naknade po osnovu ugovora o dopunskom radu
• Primanja od povezanih lica i bivših poslodavaca
• Oporeziva dobit preduzetnika koji vode poslovne knjige
• Naknade po osnovu autorskog ugovora
• Zakupnine od izdavanja nepokretnosti i pokretnosti
• Prihodi sportista i sportskih stručnjaka
• Ugostiteljske usluge domaće radinosti i seoskog turizma
• Primanja stečajnih upravnika i sudskih veštaka
• Prihodi od prikupljanja i prodaje sekundarnih sirovina
• Nagrade i slična davanja fizičkim licima.

Koji prihodi nisu uključeni u obračun?

U obračun ne ulaze:

1. Prihodi od kapitala:

• Kamate na zajmove: Ovo su kamate koje pojedinac dobija kada pozajmljuje novac drugoj osobi ili instituciji.
• Kamate na štedne depozite: Ostvaruju se kada pojedinac položi novac u banku na određeni vremenski period.
• Kamate na depozite po viđenju: Uključuju kamate koje se dobijaju na tekuće račune ili slične vrste štednje koje su dostupne za povlačenje u svakom trenutku.
• Kamate na dužničke hartije od vrednosti: Kao što su obveznice, koje donose kamate tokom vremena.

2. Prihodi od kapitalnih dobitaka:

• Ovi prihodi obuhvataju dobitke ostvarene prodajom imovine. Na primer, ako osoba kupi nekretninu po jednoj ceni, a kasnije je proda po višoj ceni, razlika predstavlja kapitalni dobitak.
• Uključuju i prodaju udela u firmama, akcija ili drugih investicija.

3. Dobici od igara na sreću:

• Uključuju nagrade i dobitke osvojene u lutriji, klađenju, kazinu i sličnim igrama na sreću.

4. Prihodi od osiguranja lica:

• Ovi prihodi obuhvataju iznose koje pojedinac dobije kao naknadu ili osiguranje u slučaju nesreće, bolesti ili smrti.

Ovi prihodi se ne uzimaju u obzir prilikom obračuna, jer često podležu posebnim pravilima i poreskim tretmanima koji se razlikuju od drugih vrsta prihoda.

Kako se obračunava godišnji porez na dohodak građana?

Godišnji porez na dohodak se računa na osnovu razlike između ukupnog dohotka i neoporezivog iznosa. Prvo se od ukupnog dohotka oduzima neoporezivi iznos od 4.269.564 dinara. Nakon toga, preostali iznos se umanjuje za lične odbitke.

Lični odbici iznose 40% prosečne godišnje zarade za poreskog obveznika (569.275 dinara u 2023. godini) i 15% prosečne godišnje zarade za svakog izdržavanog člana porodice (213.478 dinara u 2023. godini). Ukupni lični odbici ne smeju prelaziti 50% dohotka za oporezivanje.

Za obveznike mlađe od 40 godina, ukupni godišnji dohodak se dodatno umanjuje za iznos tri prosečne godišnje zarade isplaćene u Srbiji u godini za koju se porez obračunava.

Nakon svih odbitaka, preostali iznos predstavlja osnovicu za godišnji porez na dohodak. Porez se obračunava po dve stope: 10% i 15%.

Tako se dobija iznos godišnjeg poreza na dohodak koji obveznik treba da plati za prethodnu kalendarsku godinu.

Šta predstavlja porez na prihod od nepokretnosti?

Prihodima od nepokretnosti smatraju se prihodi koje obveznik ostvari izdavanjem u zakup ili podzakup nepokretnosti.

Prihod od nepokretnosti je u stvari ostvarena zakupnina u koju se uračunava i vrednost svih izvršenih obaveza i usluga na koje se obavezao zakupac, osim obaveza plaćanja troškova nastalih tokom zakupa, a koji zavise od obima potrošnje zakupca (npr. električne energije, telefona i slično).

Pod nepokretnostima se smatra:

• zemljište,
• stambene, poslovne i druge zgrade, stanovi, poslovne prostorije, garaže i drugi (nadzemni i podzemni) građevinski objekti, odnosno njihovi delovi.

Kako podneti poresku prijavu u kom roku?

Godišnji porez na dohodak građana se obračunava putem samoporezivanja, a poreska prijava se podnosi isključivo u elektronskom obliku, a ne po službenoj dužnosti od strane poreskog organa kako je to bilo ranije.

Podnosilac prijave mora elektronski potpisati poresku prijavu na Obrascu PP-GPDG, u skladu sa zakonom koji reguliše elektronski potpis. Prijava se podnosi izborom opcije „Potpiši i podnesi“ na portalu Poreske uprave putem kvalifikovanog elektronskog sertifikata. Ukoliko ga obveznik ne poseduje, može ovlastiti drugo fizičko lice koje ima kvalifikovani elektronski sertifikat.

Rok za plaćanje poreza na dohodak građana

Porez na dohodak građana mora se platiti najkasnije do isteka roka za podnošenje poreske prijave, odnosno najkasnije do 15. maja 2024. godine, za godišnji porez na dohodak za 2023. godinu.

Plaćanje se vrši na uplatni račun uz poziv na broj naveden u Obaveštenju koje će Poreska uprava elektronskim putem dostaviti poreskom obvezniku nakon podnošenja ispravne prijave.

Izbegavanje dvostrukog oporezivanja

Rezidenti Republike Srbije koji ostvare dohodak u stranoj državi mogu ostvariti poreski kredit za porez na dohodak građana u visini poreza plaćenog u toj državi.

Primer:

Poreska rešenja koja je Poreska uprava uputila poreskim obveznicima 16. decembra 2023. godine, uglavnom se odnose na pomorce koji zarađuju na prekookeanskim brodovima.

Prema tome, pravo na oporezivanje zarada koje fizičko lice (rezident Republike Srbije) ostvari radom na brodu (u svojstvu člana posade preduzeća koje se bavi međunarodnim pomorskim saobraćajem) pripada zemlji u kojoj se nalazi sedište broda koji obavlja saobraćaj.

Ako rezident Republike Srbije ostvari dohodak u drugoj državi na koji je plaćen porez u toj državi, može mu se odobriti poreski kredit za porez na dohodak građana utvrđen prema odredbama ZPDG. Poreski kredit ne može biti veći od iznosa koji bi se dobio primenom odredaba ZPDG na dohodak ostvaren u drugoj državi (član 12. ZPDG).

Važno je utvrditi da li postoji bilateralni sporazum ili ugovor o izbegavanju dvostrukog oporezivanja između Republike Srbije i strane zemlje u kojoj ste zaposleni. Ako takav ugovor postoji, treba napomenuti da su prema članu 16. Ustava RS opšteprihvaćena pravila međunarodnog prava i potvrđeni međunarodni ugovori sastavni deo pravnog poretka Republike Srbije i neposredno se primenjuju.

U privremenim rešenjima koja je Poreska uprava uputila, utvrđen je porez na prihod po osnovu ugovorenih naknada od autorskih i srodnih prava, ugovorene naknade za izvršeni rad, i doprinosi za obavezno socijalno osiguranje za 2017. godinu, što je propisano od člana 52. do člana 60. Zakona o porezu na dohodak građana RS.

Zastarelost poreza i prestanak duga

Zakon o poreskom postupku i poreskoj administraciji, član 114, propisuje da Poreska uprava ima rok od pet godina za utvrđivanje i naplatu poreza i sporednih poreskih davanja. Period zastarelosti počinje prvog dana naredne godine nakon godine u kojoj je porez ili sporedno poresko davanje trebalo biti utvrđeno, i traje pet godina od tog datuma.

Svaka radnja Poreske uprave preduzeta protiv poreskog obveznika prekida rok zastarelosti. Nakon prekida, zastarelost počinje teći iznova, dok se vreme proteklo pre prekida ne uračunava u novi rok zastarelosti.

Važno je istaći da Poreska uprava retko propušta naplatu poreskih obaveza od dužnika. Pored glavnog poreskog duga, obračunavaju se i kamate, koje često premašuju iznos glavnog duga.

Na kraju, važno je napomenuti postupak prinudnog izvršenja koji se pokreće ukoliko poreski dužnik ne isplati utvrđene poreske obaveze u ostavljenom roku. Pored svih navedenih dugova, poreski obveznik je dužan da plati i troškove izvršenja, koji nisu zanemarljivi.